عوامل ایجاد شوره سر
شوره سر شکل خفیف عارضه درماتیت سبورئیک است و باعث تحریک پوست سر و پوسته‌پوسته شدن آن می‌شود. اگرچه مسری یا جدی نیست اما می‌تواند خجالت‌آور و درمان آن دشوار باشد. زیرا علائم ممکن است بعدا عود کنند.
از دلایل شوره سر می‌توان به خشکی بیش‌ازحد پوست سر، ابتلا به قارچ مالاسزیا که از چربی موجود در پوست سر تغذیه می‌کند، حساسیت پوست سر به محصولات مراقبت از مو (درماتیت تماسی) و ابتلا به سایر بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس و اگزما اشاره کرد.
اگرچه شوره سر خفیف را می‌توان با مصرف روزانه یک شامپوی ضدشوره درمان کرد، اما در موارد شدید نیاز به تهیه محلول‌های دارویی موضعی طبق نظر پزشک متخصص پوست و مو است. به‌همین‌دلیل، توصیه می‌کنیم برای ارزیابی وضعیت خود حتما با پزشک مشورت کنید.
علائم شوره سر
از علائم و نشانه‌های شوره سر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوسته‌پوسته شدن پوست سر و ریزش پوسته‌های خشک و سفیدرنگ (شوره‌ها) روی موها، ابروها، ریش، سبیل و شانه‌ها
- خارش پوست سر
- بروز لکه‌های قرمز روی پوست سر و گاهی اوقات روی صورت
- ریزش مو
معمولا این علائم با افزایش استرس بدن و در فصول سرد و خشک سال تشدید می‌شوند. در ادامه به دلایل شوره سر اشاره خواهیم کرد.
دلایل شوره سر
از نظر پزشکان، اگرچه هنوز علت دقیق بروز شوره سر مشخص نیست اما از عوامل احتمالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
درماتیت سبورئیک
افراد مبتلا به درماتیت سبورئیک پوست تحریک‌شده و چربی دارند و به‌همین‌دلیل، بیشتر در معرض بروز شوره سر هستند. معمولا در این افراد پوست قرمز، چرب و پوشیده از پوسته‌های سفید یا زردرنگ در نواحی مانند سر، پشت گوش‌ها، ابروها، سینه دیده می‌شود. از شرایط پزشکی که محرک بروز درماتیت سبورئیک و در مرحله بعد شوره سر هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پسوریازیس
- اچ‌آی‌وی (HIV)
- آکنه
- روزاسه
- پارکینسون
- صرع
- وابستگی به الکل
- افسردگی
- اختلالات خوردن
- بهبودی پس از سکته مغزی یا حمله قلبی
- تضعیف سیستم ایمنی بدن
- چاقی
برخی از بیماری‌های پوستی
به غیر از پسوریازیس، بیماری‌های پوستی دیگر نیز می‌توانند باعث پوسته‌پوسته شدن پوست سر شوند. مواردی چون:
- اگزما
- درماتوفیتوز، یک عفونت قارچی که با مالاسزیا متفاوت است.
- درماتیت تماسی
مخمر مالاسزیا
یکی از مهم‌ترین دلایل شوره سر، ابتلا به مالاسزیا است. قارچی که معمولا روی پوست سر زندگی می‌کند و از چربی‌های ترشح‌شده توسط فولیکول‌های مو تغذیه می‌کند. این مساله می‌تواند باعث تحریک پوست سر و تولید سلول‌های اضافی شود. همانطورکه این سلول‌ها می‌میرند و می‌ریزند، با روغن مو و پوست سر مخلوط می‌شوند و شوره ایجاد می‌کنند.
شامپو و محصولات مراقبت از مو
بعضی از شامپوها و محصولات مراقبت از مو می‌توانند پوست سر را تحریک کنند و باعث بروز شوره سر شوند. در این شرایط، باید از محصولاتی با فرمولاسیون ملایم‌تر استفاده کرد. برخی از افراد می‌گویند که شامپو نکردن کافی می‌تواند باعث تجمع چربی و سلول‌های مرده پوست شود که منجر به بروز شوره سر می‌شود.
برخی دیگر می‌گویند که شستشو زیاد، روغن‌های طبیعی پوست سر را از بین می‌برد و خشکی پوست یکی از دلایل شوره سر است. درحالی‌که، هنوز شواهد علمی برای تایید هرکدام از این نظریه‌ها وجود ندارد. پس بهتر است برای یافتن دلایل شوره سر خود با پزشک مشورت کنید.
رژیم غذایی
یکی از دلایل شوره سر تغذیه نامناسب است. طبق تحقیقات، کمبود یا دریافت بیش‌ازحد مواد مغذی زیر احتمال بروز شوره سر را افزایش می‌دهد:
- ماده معدنی روی
- ویتامین‌های گروه B
- نوعی چربی امگا ۶ معروف به گاما لینولنیک اسید
سایر عوامل
از سایر عواملی که خطر بروز شوره سر را افزایش می‌دهند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برس زدن اندک موها، زیرا برس زدن به حذف سلول‌های مرده پوست کمک می‌کند.
- سن. زیرا شوره سر بیشتر در سنین نوجوانی و میانسالی رخ می‌دهد (اگرچه نوعی شوره سر که به‌عنوان کلاه گهواره شناخته می‌شود، در نوزادان رایج است)
- جنسیت. زیرا شوره سر در مردان شایع‌تر است.
- استرس بیش‌ازحد
- سرما و گرما بیش‌ازحد هوا
خطرات عدم درمان شوره سر
شوره سر در شرایط زیر می‌تواند نشان‌دهنده یک وضعیت پزشکی جدی‌تر باشد:
- علاوه بر پوسته‌پوسته شدن پوست سر علائمی مانند قرمزی، حساسیت، یا تورم نیز وجود دارد.
- شوره سر شدید است و درمان خانگی کمکی نمی‌کند.
- علائمی از اگزما، پسوریازیس یا سایر بیماری‌های پوستی وجود دارد.
- پوست سر بسیار خارش دارد و ریزش مو شروع شده است.
به‌همین‌دلیل، توصیه می‌کنیم با توجه به نکات ذکرشده در بخش دلایل شوره سر، حتما با پزشک متخصص پوست و مو مشکل خود را مطرح کنید.
نحوه درمان شوره سر
اگر علائم شوره سر مدام تشدید می‌شوند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. وی ممکن است یک مشکل اساسی را شناسایی کند که به یک درمان خاص پاسخ می‌دهد. در واقع نحوه درمان به دلایل شوره سر بستگی دارد.
برای شوره سر خفیف و بدون هیچ علت خاصی، مصرف شامپوهای ضدشوره بدون نسخه می‌تواند به مدیریت پوسته‌پوسته شدن و خارش پوست سر کمک کند. قبل از استفاده از شامپوی ضدشوره، بهتر است تا جایی‌که می‌توانید پوسته‌ها را به کمک یک شانه یا برس مو از پوست سر جدا کنید. این کار اثرگذاری شامپو را بیشتر می‌کند. قبل از تهیه شامپو، باید بدانید که اکثر شامپوهای ضدشوره یا ضدقارچ حاوی حداقل یکی از مواد فعال زیر هستند:
- کتوکونازول، یک ماده ضدقارچ است.
- سولفید سلنیوم، با کاهش تولید چربی‌های طبیعی غدد پوست سر به مدیریت شوره سر کمک می‌کند. هم‌چنین دارای خواص ضدقارچی است.
- زینک پیریتیون، رشد مخمر را کُند می‌کند.
- قطران زغال سنگ، یک عامل ضدقارچ طبیعی است و می‌تواند تولید بیش‌ازحد سلول‌های پوست را کاهش دهد. استفاده طولانی‌مدت از این ماده ممکن است موهای رنگ‌شده را لکه‌دار کند یا حساسیت پوست سر به نور خورشید را افزایش دهد. قطران زغال سنگ می‌تواند در دوزهای بالا سرطان‌زا باشد.
- سالیسیلیک اسید، به حذف سلول‌های اضافی پوست کمک می‌کند.
- روغن درخت چای، دارای خواص ضدقارچی و ضدباکتریایی است.
اصولا مدت زمانی که باید از هر نوع محصول استفاده کنید متفاوت است و بهتر است طبق دستورالعمل روی بسته‌بندی شامپو عمل کنید. اگر بعد از گذشت یک تا دو هفته متوجه بی‌اثر بودن محصول مورد نظر خود شدید، از محصول دیگری استفاده کنید.
برای شوره سر متوسط تا شدید، لازم است ابتدا پزشک در حین معاینه دلایل شوره سر را بررسی کند. زیرا درمان عوامل و بیماری‌های زمینه‌ای، در کنترل شوره سر نیز موثر است. در واقع علاوه‌بر مصرف شامپوهای ضدشوره، نیاز به دارودرمانی خوراکی و موضعی یا حتی لیزردرمانی نیز است.
درمان‌های خانگی شوره سر
اگر می‌خواهید قبل از روی آوردن به محلول‌های دارویی، برخی از داروهای طبیعی را امتحان کنید، می‌توانید گزینه‌های زیر را در نظر بگیرید:
- جوش شیرین، به‌آرامی آن را به پوست سر خود بمالید و پس از چند دقیقه آبکشی کنید.
- سرکه سیب، یک‌چهارم فنجان از آن را با یک‌چهارم فنجان آب مخلوط کنید. به مدت ۱۵ دقیقه تا ۱ ساعت روی موهای خود بمالید و سپس آبکشی کنید. این کار را دو بار در هفته انجام دهید.
- روغن نارگیل، ۳ تا ۵ قاشق چای‌خوری از آن را به پوست سر خود بمالید و بگذارید ۱ ساعت بماند. سپس موهای خود را با شامپو بشویید.
- آبلیمو، ۲ قاشق چای‌خوری از آن را به پوست سر خود بمالید و بشویید. این کار را هر روز انجام دهید.
- آلوئه‌ورا، قبل از شستن موها با شامپو آن را به پوست سر خود بمالید.
- روغن زیتون، ۱۰ قطره از آن را به پوست سر خود بمالید. بگذارید یک شب بماند و صبح موهای خود را شامپو بزنید.
سخن آخر
بنابراین، شوره سر یک مشکل پوستی است. اگرچه محصولات بدون نسخه مختلفی برای درمان آن وجود دارند اما پزشک می‌تواند طبق دلایل شوره سر بهترین روش درمانی را توصیه کند.
نویسنده: دکتر ماهور طباطبایی
