نقش هورمون مردانه در ریزش مو آقایان
اگرچه ریزش مو در آقایان می‌تواند دلایل مختلفی مانند تغییرات هورمونی، استرس، سبک زندگی ناسالم، ابتلا به برخی از بیماری‌ها و مصرف داروهای خاص داشته باشد، اما تجربه نشان داده است که در اغلب افراد علت ریزش مو عدم تعادل هورمون‌های جنسی مردانه است. از این وضعیت با عنوان طاسی با الگوی مردانه یا آلوپسی آندروژنیک یاد می‌شود. بنابراین، نقش هورمون ریزش مو مردانه در آقایان قابل توجه است.
هورمون جنسی تستوسترون اشکال مختلفی در بدن دارد، یا به‌صورت آزاد در دسترس است و به بهبود عملکرد بدن کمک می‌کند یا به آلبومین (پروتئینی در خون) متصل است و فعال نیست. دی هیدروتستوسترون (DHT) شکل دیگری از آن است که توسط آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز ساخته می‌شود.
جالب است بدانید که دی هیدروتستوسترون پنج برابر قوی‌تر از تستوسترون عمل می‌کند و در درجه اول پروستات، پوست و فولیکول‌های مو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مشخص شده است که افزایش میزان آن روی کوچک شدن فولیکول‌های مو و ریزش تدریجی موها موثر است. به‌همین‌دلیل، پزشکان از دی هیدروتستوسترون به‌عنوان هورمون ریزش مو مردانه در آقایان یاد می‌کنند.
معمولا درمان‌های موجود برای بهبود طاسی با الگوی مردانه، دی هیدروتستوسترون را هدف قرار می‌دهند و سعی می‌کنند میزان آن را کاهش دهند. در ادامه به جزئیات بیشتری از این مساله اشاره خواهیم کرد.
دی هیدروتستوسترون (DHT) چه کاری انجام می‌دهد؟
تستوسترون و دی هیدروتستوسترون آندروژن‌ها یا هورمون‌هایی هستند که در هنگام بلوغ به بروز ویژگی‌های جنسی مردان مانند موارد زیر کمک می‌کنند:
- تغییر صدا
- افزایش موهای زائد بدن و توده عضلانی
- رشد آلت تناسلی و کیسه بیضه و تولید اسپرم
- تغییر در نحوه ذخیره چربی در بدن
ازآنجایی‌که دی هیدروتستوسترون از تستوسترون مشتق می‌شود، افزایش هورمون تستوسترون از دوران بلوغ به بعد زمینه افزایش آن را نیز فراهم می‌کند. هنگامی‌که دی هیدروتستوسترون به‌عنوان هورمون ریزش مو مردانه در آقایان آزادانه در جریان خون جریان می‌یابد، می‌تواند به گیرنده‌های روی فولیکول های مو در پوست سر متصل شود و باعث کوچک شدن و کاهش توانایی آن‌ها برای حمایت از موهای سالم شود. همچنین می‌تواند باعث شود که پس از ریزش موهای قدیمی، فولیکول‌های مو روند رشد موهای جدید را در مدت زمان طولانی‌تری انجام دهند.
در این شرایط، موهای جدید ریزتر و ظریف‌تر می‌شوند تا زمانی‌که دیگر مویی باقی نماند و فولیکول‌ها خاموش شوند. احتمالا این ابهام در ذهن شما شکل گرفته است که چرا با وجود هورمون‌های تستوسترون و دی هیدروتستوسترون در بدن همه آقایان، ریزش مو مردانه در برخی از افراد مشاهده می‌شود؟ در بخش بعدی به این پرسش پاسخ خواهیم داد تا متوجه مکانیسم عمل هورمون ریزش مو مردانه در آقایان شوید.
چرا همه آقایان در معرض خطر ریزش مو و طاسی با الگوی مردانه نیستند؟
زیرا از نظر پزشکان طاسی با الگوی مردانه یک مساله ژنتیکی است. در واقع، اگر شما مرد هستید و پدرتان طاسی با الگوی مردانه را تجربه کرده است، احتمالا با افزایش سن با این مشکل مواجه خواهید شد. البته اندازه و شکل سر شما نیز روی سرعت کاهش فولیکول‌های مو و ریزش مو موثر است.
بهتر است بدانید که این مقدار تستوسترون یا دی هیدروتستوسترون نیست که باعث ریزش مو و طاسی می‌شود بلکه میزان حساسیت فولیکول‌های مو شما عامل اصلی است. این حساسیت توسط ژنتیک تعیین می‌شود. ژنی به نام AR گیرنده‌ای را روی فولیکول‌های مو می‌سازد که با تستوسترون و دی هیدروتستوسترون تعامل برقرار می‌کند. اگر گیرنده‌های شما حساسیت زیادی به این هورمون‌ها نشان دهند، حتی با مقادیر کم آن‌ها نیز تحریک می‌شوند و ریزش مو راحت‌تر اتفاق می‌افتد.
بنابراین، اگرچه سن، استرس و عوامل دیگر می‌توانند روی ریزش مو تأثیر بگذارند، اما ژن‌ها نقش مهم‌تری ایفا می کنند. مردانی‌که خویشاوندان مرد مبتلا به ریزش مو و طاسی مردانه دارند، در معرض خطر بیشتری هستند. به‌همین‌دلیل است که پزشکان در زمان معاینه به سابقه خانوادگی و نقش هورمون ریزش مو مردانه در آقایان توجه بیشتری می‌کنند.
آیا واقعا مردان طاس سطوح بالاتری از تستوسترون را دارند؟
طبق نکات ذکرشده در مورد مکانیسم عمل هورمون ریزش مو مردانه در آقایان، احتمالا شما نیز متوجه نادرست بودن این باور شده‌اید. چراکه مردان مبتلا به ریزش مو و طاسی با الگو مردانه ممکن است سطوح پایین‌تری از تستوسترون آزاد را داشته باشند، اما به‌دلیل بالا بودن میزان آنزیمی که تستوسترون را به دی هیدروتستوسترون تبدیل می‌کند، دی هیدروتستوسترون بیشتری تولید کنند.
یا ممکن است ژن‌هایی داشته باشند که فولیکول‌های مو را نسبت به تستوسترون یا دی هیدروتستوسترون حساس‌تر کنند. به عنوان مثال، تغییرات در ژن AR می‌تواند زمینه پذیرش آندروژن‌ها را در فولیکول‌های پوست سر افزایش دهد و احتمال بروز ریزش مو با الگوی مردانه را بیشتر کند.
جالب است بدانید هنگامی‌که آقایان به سنین میانسالی می‌رسند، به‌دلیل کاهش تولید هورمون تستوسترون، آندروپوز را تجربه می‌کنند. این عارضه که وضعیتی مشابه یائسگی خانم‌ها است، بر خلق‌وخو، احساسات و فرآیندهای بیولوژیکی بدن مردان تاثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث ریزش مو در پوست سر و رشد مو در نواحی مانند گوش و بینی شود. در این شرایط با هورمون‌درمانی می‌توان به بازگرداندن فرآیند رشد موها به یک الگوی سالم کمک کرد.
نحوه درمان و کنترل اثرات هورمون ریزش مو مردانه در آقایان
از نظر علم پزشکی برای بهبود ریزش مو، باید به روشی در عملکرد هورمون ریزش مو مردانه در آقایان اختلال ایجاد کرد. فیناستراید (پروپسیا) دارویی است که آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز (آنزیمی‌که هورمون تستوسترون را به دی هیدروتستوسترون تبدیل می‌کند) را مهار می‌کند. مصرف این دارو برای زنانی‌که قصد باردار شدن دارند خطرناک است و ممکن است عوارض جنسی برای بیمار داشته باشد.
یکی دیگر از مهارکننده‌های آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز، داروی دوتاستراید است که علاوه‌بر درمان اثرات هورمون ریزش مو مردانه در آقایان برای درمان بزرگی پروستات نیز تجویز می‌شود.
کمک می‌کند. مطالعات نیز به اثرات مفید آن برای جلوگیری از ریزش مو و رشد مجدد موها اشاره کرده‌اند. ویتامین‌های گروه B، به ویژه B6 و B12 با بهبود جریان خون در فولیکول‌های پوست سر، موهای شما را پرپشت‌تر و سالم‌تر می‌کنند.
درصورتی‌که داروهای ذکرشده برای درمان و کنترل اثرات هورمون ریزش مو مردانه در آقایان موثر نباشند، پزشک در مرحله آخر دستور انجام لیزدرمانی یا جراحی کاشت مو را می‌دهد.
سخن آخر
بنابراین، دی هیدروتستوسترون (DHT) اگرچه در بروز خصوصیات مردانه موثر است اما اگر زمینه ژنتیکی طاسی با الگوی مردانه را داشته باشید، افزایش آن می‌تواند باعث شود که موهای خود را سریع‌تر و زودتر از دست بدهید. مطمانا مشورت با پزشک می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری در زمینه هورمون ریزش مو مردانه در آقایان در اختیار شما بگذارد.
نویسنده: دکتر ماهور طباطبایی
