پوست منعکس کننده وضعیت کلی سلامت درونی و پیری می‌باشد.تغذیه و بازتاب آن بر روی پوست همواره در طول قرن‌های مختلف در جهان موضوع جالبی برای دانشمندان و پزشکان بوده است .گزارش شده که ویتامینها ، کاروتنوئید ها، توکوفرول ها، فلاونوئیدها و انواع عصاره گیاهی دارای خاصیت ضداکسیدانی قوی هستند و در ضعف پوست،به عنوان داروهای موضعی یا مکمل های خوراکی در تلاش برای افزایش جوانی پوست ، بطور گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
چرا سلامت و ظاهر پوست اهمیت ویژه‌ای دارد؟
زیبایی از درون می‌آید ، ارتباط بین تغذیه و وضعیت پوست یا بجای آن تاثیر تغذیه بر پیری پوست ، نه تنها برای دانشمندان بلکه در بین سال‌های متمادی از دوران باستان تا به امروز یک زمینه جالب توجه برای انسان بوده است.پیری پوست از دو فرآیند مستقل ، از نظر بالینی و بیولوژیکی ، متمایز و مستقل تشکیل شده است.اولین موردی که پیری پوست را ایجاد می‌کند سن بیولوژیک است که الگوی پوست را تحت تاثیر قرار می‌دهد که بر تمام اندام‌های داخلی تاثیر می‌گذارد، دوم پیری ظاهریپوست است که ما بعنوان پوست سالخورده مشاهده می‌کنیم .از عوامل خارجی که باعث پیری پوست می‌شود می‌توان، آفتاب مزمن و تابش اشعه ماوراء بنفش ، استعمال دخانیات ، کمبود خواب و تغذیه نا مناسب است .
چگونه از پیری پوست جلوگیری کنیم؟
پیشگیری بهترین و موثرترین روش برای مقابله با اثرات پیری ظاهری پوست است . بهترین راهکار پیشگیری در برابر اثرات مضر رادیکال‌های آزاد تنظیم شیوه زندگی ( محدودیت کالری ، مراقبت ازبدن و ورزش ) به همراه شرایط کم استرس و یک رژیم غذایی متعادل از جمله مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان است . آنتی اکسیدان های متداول مانند کاروتنوئید ها ، توکوفنول‌ها و فلاونوئید ها و همچنین ویتامین ها (A،D،C،E) ، اسیدهای چرب امگا ۳ ، برخی پروتئین‌ها و لاکتوباسیل ها بعنوان عوامل توانمند در تقویت سلامت و زیبایی پوست شناخته شده‌اند . برای یافتن تعادل مناسب ، اثرات “ضد پیری” گونه های اکسیژن فعال (ROS) که بعد از فعالیت‌های فیزیکی شدید تولید می‌شود را نیز اخیرا در نظر می‌گیرد .
انواع ویتامینها
اسید آسکوربیک (ویتامین C) ویتامین C که به آن اسید آسکوربیک نیز گفته می‌شود ، محلول در آب ، حساس به نور می‌باشد و مهمترین آنتی اکسیدان آب دوست می‌باشد ویتامین C بطور طبیعی توسط بدن سنتز نمی‌شود بنابراین مصرف کافی ویتامین C برای رژیم غذایی سالم انسان ضروری می‌باشد. ثروتمندترین منابع طبیعی دارای ویتامین C میوه ها و سبزیجات تازه مانند مرکبات ، شاه توت ، جعفری ، فلفل قرمز هستند.ثبات مولکول ویتامین C به شرایط و فرمول بندی بستگی دارد.
چگونگی اثرگذاری ویتامین C بر سلامت پوست
اسید آسکوربیک می‌تواند از نظر خوراکی و موضعی برای سلامت پوست بسیار مفید واقع شود. ویتامین C یک عامل موثر در لیزیل و پرولیل هیدروکسیلاز است که باعث تقویت ساختار مارپیچ سه گانه کلاژن می‌شود. همچنین در سنتز کلسترول و جذب آهن نقش دارد و سطح دسترسی بدن به سلنیوم را افزایش می دهد. کمبود ویتامین C دلیل ایجاد بیماری هایی مانند زخم ، ضایعات پوستی ، خونریزی لثه ، سهولت در ایجاد کبودی ، یا بهبودی آهسته زخم شناخته شده است.
موارد استفاده از ویتامین C
اسید آسکوربیک موضعی در محصولات مختلف آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد ، بعنوان مثال در روشن سازی لکه‌های پوستی ، فرمولاسیون ضد پیری و همچنین محصولات محافظت از آفتاب. محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش توسط ویتامین C اغلب در مشاهدات ذکر شده.
توکوفرول ها (ویتامین E)
ویتامین E مجموعه ای از ۸ ترکیب بنام توکوفرول ها است. توکوفرول یک آنتی اکسیدان غشایی محلول در چربی است توکوفرول مانند ویتامین C یک آنتی اکسیدان غیر آنزیمی می‌باشد که توسط بدن سنتز نمی‌شود. مطالعات بالینی زیادی وجود دارد که اثرات توکوفرول ها را آزمایش کرده اند که بنظر می رسد نتایج حاصله بحث برانگیز باشد. از ویتامین E بصورت موضعی برای درمان آسیب‌های پوستی مزمن نیز استفاده می‌شود. اما باید توجه داشت که دوز بالای ویتامین E خوراکی ممکن است بر پاسخ به UVB در انسان اثر بگذارد. میزان ویتامین E به چگالی غدد چربی درپوست بستگی دارد. در یک مطالعه ۳ هفته ای با مکمل خوراکی روزانه از دوزهای مختلف آلفا توکوفرول، میزان ویتامین E به میزان قابل توجهی درنقاط پوستی غنی از غدد چربی مانند صورت اندازه‌گیری شد.
منابع ویتامین E
از منابع توکوفرول می‌توان به سبزیجات، روغن‌های گیاهی مانند روغن جوانه گندم، روغن آفتابگردان، ذرت، سویا و انواع گوشت اشاره کرد. مصرف فرآورده‌های طبیعی ویتامین E در جلوگیری از اتصال کلاژن و پراکسیداسیون لیپیدها ، که هر دو با پیری پوست در ارتباط هستند ، کمک می‌کند.
ترکیب ویتامین های C و E
ویتامین C و ویتامین E بصورت مشترک عمل می‌کند هنگامیکه مولکول‌های با اشعه ماوراء بنفش اجزای سلولی را اکسید می‌کنند یک واکنش زنجیره‌ای از پراکسیداسیون لیپیدها در غشاهای غنی از اسیدهای چرب اشباع نشده ، اشباع می‌شود که باعث پیشگیری از اثرات خطرناک اشعه ماوراء بنفش و متعاقبا سرطان پوست می‌شود .
کاروتنوئیدها
کاروتنوئیدها مشتقات ویتامین A مانند بتا کاروتن ، آستاگزانتین ، لیکوپن و رتینول هستند که همگی آنتی اکسیدان های بسیار موثری هستند و به اثبات رسیده که دارای خواص محافظتی دربرابر اشعه آفتاب می‌باشد.
منابع ویتامین A
هویج ، کدو تنبل ، سیب زمینی شیرین ، انبه ، پاپایا نمونه هایی از میوه و سبزیجات حاوی بتاکاروتن می‌باشند . آستاگزانتین را می‌توان در میکرو جلبک‌ها ، مخمر‌ها ، ماهی قزل آلا، ماهی سالمون ، میگو ، خرچنگ ، وجود دارد . لیکوپن یک کاروتن با رنگ قرمز روشن می‌باشد که در گوجه فرنگی و سایر میوه‌ها و سبزیجات قرمز رنگ وجود دارد مانند هویج قرمز ، هندوانه ، پاپایا ، ( اما نه توت فرنگی یا گیلاس ) . دانستن این نکته قابل توجه می‌باشد ؛ اگرچه لیکوپن از نظر شیمیایی کاروتن می‌باشد اما هیچ فعالیتی که ویتامین A در بدن دارد را ندارد.
_بتاکاروتن و لیکوپن
بتاکروتن و لیکوپن معمولا کاروتنوئیدهای مسلط در خون و بافت‌های انسان هستند و بعنوان محصولاتی در رژیم غذایی یا مکمل ، خاصیت ارتجاعی و سلامت پوست را بهبود می‌بخشد .در حالیکه نمی‌توان آن‌ها را با ضد آفتاب مقایسه کرد اما شواهدی وجود دارد که آن ها را با افزایش دفاع پایه در برابر آسیب اشعه ماوراء بنفش ، از پوست در برابر آفتاب سوختگی ( اریتمای خورشیدی ) محافظت می‌کنند. بر اساس تحقیقات گسترده ، وجود مقادیر لیکوپن موجود در پلاسما و پوست بسیار بیشتر از مقادیر بتاکاروتن می‌باشد. هنگاهی که پوست در معرض اشعه ماوراءبنفش قرار دارد، بیشتر لیکوپن پوست در مقایسه با بتاکاروتن از بین می‌رود ، بنابراین نقش لیکوپن در کاهش آسیب اکسیداتیو در بافت‌ها بیشتر می‌باشد.
-رتینول
رتینول یکی دیگر از مشتقات ویتامین A از مهمترین مواد مورد نیاز برای بدن انسان می‌باشد و این در حالی است که بدن توانایی سنتز آن را ندارد. رتینول یک ایزو پرونوئید اشباع نشده محلول در چربی می‌باشد که برای رشد ، تمایز و نگهداری از بافت‌های اپیتلیال و تولید مثل تاثیر بسزایی دارد. در پوست انسان دو گیرنده رتینوئید بیان شده است که با استفاده از رتینول و متابولیت های آن می‌توان فعال کرد.
چگونگی اثرگذاری ویتامین A
بطور طبیعی ویتامین A طبیعی و ویتامین A مصنوعی(رتینول) فعالیت‌های بیولوژیکی مشابهی را نشان می‌دهند به همین دلیل محصولات مختلفی از رتینول هم برای استفاده آرایشی و هم دارویی در بازار موجود می‌باشد. در روش‌های موضعی برای مقابله با چین و چروک، و روشن سازی پوست، لایه برداری‌های شیمیایی و ضدآفتاب ها از مشتقات ویتامین A استفاده می‌کنند.
این نکته بسیار حائز اهمیت است که بدانیم افزایش سیستمیک مصنوعی آنتی اکسیدان ها با استفاده ازمکمل های غذایی با هدف اصلاح ضررهای ناشی از رادیکال‌های آزاد ، ممکن است دارای عوارض داخلی شدیدی باشد ؛ درست است که خطر پیری سلول را افزایش نمی‌دهد اما می‌تواند باعث افزایش تومور در بدن شود که کارشناسان هنوز هم رژیم های طبیعی را پیشنهاد می‌کنند.
ویتامین D
ویتامین D به دو صورت در بدن جذب می‌شود، منبع اصلی ویتامین D از خورشید می‌باشد و سایر مشتقات ویتامین D از طریق رژیم ها ی غذایی شامل ماهی‌های چرب، زرده تخم مرغ می‌باشد. ذخیره مقدار زیادی ویتامین D در بدن می‌تواند به نوعی مسمومیت ایجاد کند که این سمیت با تهوع ، استفراغ ، کم اشتهایی ، ضعف، کاهش وزن و یبوست همراه می‌باشد. ویتامین D علاوه بر هموستاز کلسیم در استخوان ، عملکردهای فیزیولوژیکی بی‌شماری از جمله انتشار سبتوکین‌های التهابی و تنظیم رشد و تمایز در بافت‌های نرمال و حتی بدخیم مانند پستان ، ریه و روده بزرگ ، سلول های پوست انسان را از مرگ سلولی ناشی از اشعه خورشید و آپوپتوز محافظت می‌کند. با افزایش سن ، ظرفیت پوست برای تولید ویتامین D کاهش می‌یابد و در نتیجه اثرات محفظتی حفظ ظرفیت این نوع ویتامین بوجود می‌آید. از سن ۲۰ سالگی به بعد کم کم شاهد کاهش مقدار D خواهیم بود به بیان دیگر تا ۶۰ سالگی کاهش ۵۰% درصدی به چشم می‌خورد .
پلی فنول
پلی فنول ها طی یک دهه گذشته مورد توجه جامعه پژوهشی در باب ضدپیری قرار گرفته‌اند. این ترکیبات بیشتر در گیاهان یافت می‌شود. چندین هزار مولکول که دارای یک ساختار پلی فنول هستند در گیاهانی که خاصیت ضدآفتاب و ضد رادیکال‌های آزاد دارند ، شناسایی شده‌اند. بسته به تعداد حلقه های فنول و نحوه اتصال این حلقه ها به یکدیگر ، پلی فنول ها را می‌توان به بسیاری از گروه‌های عملکردی مختلف مانند اسیدهای فنولیک ، فلاونوئیدها ، استیلبن ها و لیگنان ها تقسیم کرد. گزارش شده که با استفاده از روش‌های تهیه غذا و متاثر از سنت های آشپزی، محتوای پلی فنولیک غذاها به راحتی کاهش می‌یابد.
پلی فنول ها در گیاهانی مثل پیاز سیب زمینی چای سبز انگور و… یافت می‌شود. در پژوهش‌های اخیر در رابطه با وجود استرس و رادیکال‌های آزاد و اثر مخرب بر DNA نشان می‌دهد که این پلی فنول توانایی محافظت از پوست در برابر اثرات منفی اشعه ماوراءبنفش از جمله خطر ابتلا به سرطان های پوستی را دارد.
سلول ها بطور عمده از طریق برهم کنش مستقیم با گیرنده ها یا آنزیم های درگیر در انتقال سیگنال به پلی فنول ها پاسخ می دهند که ممکن است منجر به تغییر وضعیت سلول شود و ممکن است یک سری از واکنش‌های وابسته به ردوکس را تحریک کند. بعنوان آنتی اکسیدان‌ها، پلی فنول ها بقای سلول‌ها بهبود می‌بخشند و بعنوان پرواکسیدان ها ، آن ها ممکن است باعث بروز آپوپتوز شوند و از رشد تومور ها جلوگیری کنند.
کورکومین
کورکومین ماده اصلی زردچوبه ،ادویه هند است که عضو خانواده زنجبیل می‌باشد که غالبا در برنج و غذاهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. نشان داده شده که کورکومین با سرکوب التهاب دربرابر آسیب‌ها ، نقش محافظتی را ایفا می‌کند. همچنین تحریک هورمونی ناشی از کورکومین باعث افزایش دفاع آنتی اکسیدانی سلولی می‌شود که یکی از روش‌های مهم و اساسی برای اثرات ضدپیری می‌باشد.
پلی فنول چای سبز
براساس گزارشات محققین پلی فنول چای سبز برای محافظت از پوست انسان در برابر آسیب های اشعه ماوراء بنفش بسیار موثر عمل می‌کند و باعث مهار تومور پوستی ناشی از این اشعه می‌شود. مطالعات نشان می دهد که خاصیت ضد سرطان زایی و ضد التهابی چای سبز بعلت ترکیبات پلی فنولیکی آن می‌باشد.
