نقش هورمونهای زنانه در ریزش مو
اگرچه دلایل مختلفی مانند استرس، تغذیه و سبک زندگی نادرست، بارداری، ابتلا به بیماریهای خاص و مصرف برخی از داروها، خطر ریزش مو در زنان را افزایش میدهند؛ اما این مشکل اغلب پس از یائسگی ایجاد میشود و تغییرات هورمونی یکی از عوامل موثر در بروز آن است. بههمیندلیل، در این مطلب تصمیم گرفتهایم تا به نحوه اثرگذاری انواع هورمون ریزش مو زنانه بپردازیم.
اساسا علت بروز ریزش مو با الگوی زنانه (FPHL) یا آلوپسی آندروژنیک، حساسیت زیاد فولیکولهای مو به برخی از آندروژنها (هورمونهای جنسی مردانه) است. این مساله ژنتیکی و ارثی است و در همه خانمها مشاهده نمیشود.
محققان متوجه شدهاند که دلایلی مانند ابتلا به کیست تخمدان، مصرف قرصهای ضدبارداری با آندروژن بالا و یائسگی میتوانند خطر بروز ریزش مو با الگوی زنانه را افزایش دهند. زیرا در این شرایط، هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون کاهش پیدا میکنند و زمینه افزایش اثرگذاری هورمونهای مردانه فراهم میشود.
بنابراین، علاوهبر آندروژنها باید به نقش هورمونهای زنانه در ریزش مو نیز توجه کرد. در ادامه به جزئیات بیشتری از انواع هورمون ریزش مو زنانه اشاره خواهیم کرد. اگر نگران ریزش مو بیشازحد خود هستید، برای بررسی آن به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علائم ریزش مو در خانمها
در ریزش غیرطبیعی مو، ممکن است متوجه شوید که موهایتان با سرعت بیشتری نسبت به معمول نازک و شکننده میشوند. برخی از خانمها تودههای مو را روی بالش یا برس خود پیدا میکنند و متوجه میشوند که بهمرور نواحی از سر در حال طاس شدن هستند.
اصولا الگوی ریزش مو در خانمها با آقایان تفاوت دارد. در آقایان معمولا طاسی در ناحیه تاج سر و با عقب رفتن خط رویش مو بروز میکند، درحالیکه در خانمها بهصورت ریزش دستهای در کنارهها و وسط سر خود را نشان میدهد. معمولا خانمها متوجه یک الگوی نازک شدن منتشر موها در کل پوست سر میشوند.
مکانیسم اثرگذاری انواع هورمون ریزش مو زنانه
معمولا اکثر افراد وقتی کلمه ریزش مو را میشنوند، به مردان طاس فکر میکنند. درحالیکه ریزش مو میتواند یک مشکل اساسی برای زنان نیز باشد. اگر این مساله در اثر نوسانات هورمونی باشد، میتوان هورمونهای مردانه تستوسترون و دی هیدروتستوسترون و هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون را بهعنوان انواع هورمون ریزش مو زنانه معرفی کرد.
هم مردان و هم زنان به تستوسترون نیاز دارند. در مردان، بدن مقدار زیادی تستوسترون و مقدار نسبتا کمی هورمون استروژن دارد. در زنان، این نسبت معکوس است. اگرچه خانمها در مقایسه با مردان مقدار بسیار کمی هورمون مردانه تستوسترون تولید میکنند، اما یکی از مشتقات آن یعنی دی هیدروتستوسترون (DHT) میتواند با کوچک کردن فولیکولهای مو زمینه نازکتر و شکنندهتر شدن موها و بهمرور ریزش آنها را فراهم کند.
البته اگر به دلایل ژنتیکی، گیرندههای این هورمون روی فولیکولهای مو از حساسیت بالایی برخوردار باشند. چراکه محققان متوجه شدهاند که آنچه عامل ریزش مو است، میزان هورمونهای آندروژن در بدن زنان نیست بلکه عامل اصلی میزان حساسیت فولیکولهای مو به آنها است.
جالب است بدانید که کاهش هورمونهای جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون میتواند اثرات آندروژنها، هورمونهای مردانه، را در بدن خانمها افزایش دهد. بههمیندلیل در طول دوران یائسگی و بعد از آن، موهای پوست سر در اثر تحلیل رفتن فولیکولهای مو ممکن است نازکتر شوند، کندتر رشد کنند و راحتتر بریزند. در مقابل، موهای زائد صورت افزایش پیدا میکنند.

رابطه میان یائسگی و هورمون ریزش مو زنانه
نمیتوان انکار کرد که هورمونها شایعترین علت ریزش مو برای زنان هستند. معمولا نقش هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون در ریزش مو خانمها، در دوران یائسگی یا بعد از بارداری و قطع قرصهای ضدباردرای بهخوبی خود را نشان میدهد. برخی از زنان ممکن است بهدلیل کاهش ناگهانی سطح استروژن بعد از بارداری، شکننده یا نازک شدن موها را تجربه کنند.
اثرات هورمون ریزش مو زنانه فقط در خانمهای جوان مشاهده نمیشود و در خانمهای مسن و یائسه نیز میتواند بروز کند. زیرا در بدن خانمها، آندروژنها توسط هورمونهای زنانه مانند استروژن و پروژسترون کنترل میشوند.
در شرایطی مثل یائسگی که هورمونهای جنسی استروژن و پروژسترون کاهش پیدا میکنند، هورمونهای مردانه غالب میشوند و دی هیدروتستوسترون بیشتری تولید میکنند. از طرفی، کاهش تولید هورمونهای زنانه، حساسیت فولیکولهای مو به هورمونهای مردانه را نیز افزایش میدهد.
در این شرایط، فولیکولها تحت خطر تحلیل رفتن و کوچک شدن قرار میگیرند. بهخصوص اگر زمینه ارثی و سابقه خانوادگی وجود داشته باشد. پس نمیتوان اثرات غیرمستقیم انواع هورمون ریزش مو زنانه استروژن و پروژسترون را نادیده گرفت!
ریزش مو در دوران یائسگی در اثر نوسانات هورمون ریزش مو زنانه، معمولا بین سنین ۵۰ تا ۶۰ سالگی اتفاق میافتد. البته بسته به سن خاصی که یائسگی شروع میشود، ممکن است در فاصله زمانی بین ۳۰ تا ۴۰ سالگی نیز رخ دهد. خوشبختانه ریزش مو یائسگی با هورموندرمانی قابل درمان است.
مطالعات نشان میدهند که تنها ۱۲ درصد از زنان بین ۲۰ تا ۲۹ سال درجاتی از ریزش مو در اثر نوسانات هورمون ریزش مو زنانه را نشان میدهند، درحالیکه زنان ۸۰ سال به بالا بیش از ۶۰ درصد احتمال دارد که درجاتی از ریزش مو هورمونی را تجربه کنند.

نحوه درمان و کنترل اثرات هورمون ریزش مو زنانه
اگر ریزش مو شما طبق آزمایشات انجامشده ناشی از تغییرات هورمونی است، با توجه به نوع و میزان هورمونها روند درمان آغاز میشود. درصورتیکه آندروژنها افزایش پیدا کرده باشند یا با وجود کاهش، حساسیت فولیکولهای مو به آنها زیاد شده باشد، پزشک داروی خوراکی مانند فیناستراید را تجویز میکند تا بتواند با مهار آنزیمی، تولید دی هیدروتستوسترون را کاهش دهد.
تجویز داروی خوراکی مانند اسپیرونولاکتون نیز موثر است. اسپیرونولاکتون یک آنتیآندروژن است که با کاهش سطح تستوسترون تولیدشده توسط بدن عمل میکند. با کاهش سطح تستوسترون، اسپیرونولاکتون میتواند به کاهش سطح دی هیدروتستوسترون در پوست سر نیز کمک کند.
در مقابل، اگر عامل ریزش مو شما کاهش هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون باشد، پزشک برای هورموندرمانی بهمنظور افزایش این هورمونها و مغلوب کردن آندروژنها اقدام خواهد کرد.
در کنار هرکدام از این روشهای درمانی، معمولا پزشک دارو موضعی مانند ماینوکسیدیل را برای افزایش خونرسانی به پوست سر و کاهش ریزش مو و رشد مجدد موها تجویز خواهد کرد. در واقع این دارو کمک میکند تا فولیکولها سریعتر وارد فاز رشد شوند. مطالعات نشان میدهند که اثرات مفید ماینوکسیدیل بعد از گذشت سه تا شش ماه از مصرف آن خود را نشان میدهند.
مصرف مکملهای دارویی حاوی ویتامینهای گروه B بهخصوص بیوتین، B6 و B12 نیز برای رشد مجدد موها و جلوگیری از ریزش موهای موجود واقعا موثر است.

سخن آخر
بنابراین، اگرچه شیوع ریزش مو در زنان کمتر از مردان است اما اثرات انواع هورمون ریزش مو زنانه مانند استروژن و پروژسترون را نمیتوان دست کم گرفت. وقتی سطح استروژن و پروژسترون کاهش مییابد، موها کندتر رشد میکنند و بسیار نازک میشوند.
زیرا کاهش این هورمونها باعث افزایش تولید آندروژن یا گروهی از هورمونهای مردانه میشود. آندروژنها فولیکولهای مو در ناحیه سر را کوچک میکنند و در نتیجه باعث ریزش مو میشوند. مطمانا مشورت با پزشک متخصص میتواند اطلاعات دقیقتری در مورد نقش هورمون ریزش مو زنانه در اختیار شما بگذارد.
نویسنده: دکتر ماهور طباطبایی