تاثیر هورمون جنسی مردانه در ریزش مو با افزایش سن
تستوسترون فراوان‌ترین و فعال‌ترین آندروژن در بدن مردان است که به عملکرد صحیح بسیاری از فرآیندهای جنسی و فیزیولوژیکی کمک می‌کند. جالب است بدانید که در بدن زنان نیز این هورمون برای حفظ توده عضلانی و ساخت هورمون استروژن تولید می‌شود. البته در مردان، بدن مقدار زیادی تستوسترون و مقدار نسبتا کمی هورمون استروژن دارد. در زنان، این نسبت معکوس است.
مدت طولانی است پزشکان متوجه شده‌اند عامل ریزش مو با الگوی مردانه (MPB) و ریزش مو با الگوی زنانه (FPHL) که از هر دو با عنوان آلوپسی آندروژنیک یاد می‌شود، افزایش اثرگذاری آندروژن‌ها یا هورمون‌های جنسی مردانه تستوسترون و دی هیدروتستوسترون روی فولیکول‌های مو است.
معمولا این عارضه ارثی با افزایش سن خود را نشان می‌دهد و در افرادی رخ می‌دهد که سابقه خانوادگی آن را دارند. در ادامه به جزئیات بیشتری از علل ریزش مو با افزایش سن اشاره خواهیم کرد.
اشکال مختلف هورمون تستوسترون
هورمون جنسی مردانه تستوسترون اشکال مختلفی در بدن دارد. این هورمون یا به‌صورت آزاد و فعال در خون در گردش است و به بهبود عملکرد بدن کمک می‌کند یا به پروتئینی در خون به نام آلبومین متصل است و تا زمانی‌که از پروتئین آزاد نشود شکل فعالی ندارد. شکل سوم هورمون تستوسترون، ماده دی هیدروتستوسترون (DHT) است که با اثرگذاری آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز روی آن ساخته می‌شود.
اصولا دی هیدروتستوسترون پنج برابر قوی‌تر از تستوسترون عمل می‌کند و اغلب پروستات، پوست و فولیکول‌های مو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مشخص شده است که افزایش میزان آن روی کوچک شدن فولیکول‌های مو و ریزش تدریجی موها موثر است. به‌همین‌دلیل، از دی هیدروتستوسترون به‌عنوان هورمون ریزش مو در آقایان و خانم‌ها یاد می‌شود.
علل ریزش مو با افزایش سن در آقایان
اگرچه ریزش مو با الگوی مردانه می‌تواند در سنین پایین رخ دهد، اما با افزایش سن احتمال بروز آن بیشتر می‌شود. به‌همین‌دلیل، اغلب در بازه سنی ۴۰ تا ۶۰ سالگی رخ می‌دهد. اگرچه نوسانات آندروژن‌ها روی بروز این مساله موثر است، اما محققان معتقد هستند که این مقدار تستوسترون نیست که باعث ریزش مو شدید و طاسی می‌شود بلکه حساسیت بالای فولیکول‌های مو به آن عامل اصلی است.
ژنی به نام AR مسئول ساخت گیرنده‌‌های تستوسترون و دی هیدروتستوسترون روی فولیکول‌های مو است. اگر به دلایل ارثی و ژنتیکی این گیرنده‌ها حساسیت زیادی به این هورمون‌ها نشان دهند، حتی با مقادیر کم آنها نیز تحریک می‌شوند و ریزش مو سریع‌تر و راحت‌تر اتفاق می‌افتد.
به‌همین‌دلیل است که اگر پدر یا اقوام نزدیک مرد شما ریزش مو با افزایش سن را تجربه کرده باشد، احتمالا شما نیز آن را تجربه خواهید کرد. پزشک معمولا در زمان تشخیص علل ریزش مو با افزایش سن، به فاکتورهای خطر سابقه خانوادگی و نقش هورمون توجه ویژه‌ای می‌کند.
مواردی مشاهده شده است که در آقایان سطوح پایینی از تستوسترون آزاد دارد، اما به‌دلیل بالا بودن میزان آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز در بدن وی، دی هیدروتستوسترون بیشتری تولید می‌کند. این وضعیت معمولا در مردان مسن و با بروز پدیده آندروپوز مشاهده می‌شود. آندروپوز (Andropose) شرایطی مشابه یائسگی خانم‌ها است و می‌تواند باعث ریزش مو در پوست سر و رشد موها در نواحی مانند گوش و بینی شود. می‌توان این وضعیت را با هورمون‌درمانی تحت نظر پزشک بهبود بخشید و رشد موها را به یک الگوی سالم بازگرداند.
علل ریزش مو با افزایش سن در خانم‌ها
همانطورکه ذکر شد، خانم‌ها نیز به‌دلیل داشتن هورمون تستوسترون و مشتق آن یعنی دی هیدروتستوسترون، ممکن است درگیر ریزش مو با الگوی زنانه شوند. تفاوت ریزش مو با الگوی زنانه با ریزش مو با الگوی مردانه در نواحی تحت تاثیر است.
اصولا در خانم‌ها یک الگوی منتشر نازک شدن موها در کل پوست سر وجود دارد که طاسی اغلب در کناره‌ها و وسط سر نمود پیدا می‌کند، اما در آقایان معمولا طاسی در ناحیه تاج سر و با عقب رفتن خط رویش مو نمایان می‌شود.
در تایید بروز ریزش مو با افزایش سن، مطالعات نشان می‌دهند که تنها ۱۲ درصد از زنان بین ۲۰ تا ۳۰ سال درجاتی از ریزش مو را نشان می‌دهند، درحالی‌که زنان ۸۰ سال به بالا به احتمال ۶۰ درصد یا بیشتر درجاتی از ریزش مو هورمونی را تجربه می‌کنند. اما علت این مساله چیست؟
نمی‌توان انکار کرد که تغییرات هورمونی شایع‌ترین علت ریزش مو در خانم‌ها است. معمولا کاهش هورمون‌های جنسی زنانه استروژن و پروژسترون بعد از قطع مصرف قرص‌های ضدباردرای، بعد از زایمان و در دوران یائسگی، به‌خوبی این مساله را نشان می‌دهد.
زیرا زمانی‌که این هورمون‌ها کاهش پیدا می‌کنند، آندروژن‌ها یا هورمون‌های مردانه غالب می‌شوند و اثرات آنها روی بدن بیشتر می‌شود. در این شرایط، حساسیت فولیکول‌های مو به هورمون‌های مردانه افزایش پیدا می‌کند و فولیکول‌ها تحت خطر تحلیل رفتن و کوچک شدن قرار می‌گیرند. به‌خصوص اگر زمینه ارثی و سابقه خانوادگی وجود داشته باشد. موهای پوست سر در اثر تحلیل رفتن فولیکول‌های مو به‌مروز نازک‌تر می‌شوند، کندتر رشد می‌کنند و راحت‌تر می‌ریزند.
بنابراین علت ریزش مو با افزایش سن در خانم‌ها، اثرات غیرمستقیم کاهش هورمون‌های جنسی زنانه است. ریزش مو بعد از دوران یائسگی معمولا بین سنین ۵۰ تا ۶۰ سالگی اتفاق می‌افتد.
نحوه درمان ریزش مو با افزایش سن در خانم‌ها و آقایان
معمولا پزشکان برای درمان ریزش مو با افزایش سن در آقایان، از روش‌های درمانی به‌منظور کاهش آندروژن‌ها استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، داروهای خوراکی مانند فیناستراید و دوتاستراید می‌توانند با مهار آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز مانع از تولید هورمون دی هیدروتستوسترون شوند. اسپیرونولاکتون یک داروی آنتی‌آندروژن است که می‌تواند میزان تستوسترون تولیدشده توسط بدن را کاهش دهد. در نتیجه روی کاهش سطح دی هیدروتستوسترون در پوست سر نیز موثر است.
البته اگر ریزش مو در مردان مسن به‌دلیل بروز پدیده آندروپوز باشد، پزشک مجبور است از هورمون‌درمانی برای افزایش تستوسترون استفاده کند. به‌همین‌دلیل است که پزشکان قبل از هرگونه اقدامی نتایج آزمایش خون (برای بررسی میزان هورمون‌های جنسی مردانه) و سابقه خانوادگی شما را بررسی می‌کنند.
ازآنجایی‌که ریزش مو با افزایش سن در خانم‌ها با شروع دوره یائسگی رخ می‌دهد، پزشک سعی می‌کند از هورمون‌درمانی برای افزایش هورمون‌های استروژن و پروژسترون و مغلوب کردن آندروژن‌ها استفاده کند. اگر این روش درمانی موثر نباشد، در مرحله بعد برای تجویز داروهایی مانند فیناستراید اقدام می‌شود. زیرا مصرف فیناستراید برای زنانی‌که قصد باردار شدن دارند خطرناک است و ممکن است باعث کاهش تمایلات جنسی شود.
در کنار کنترل هورمون‌های جنسی در مردان و زنان، در اغلب موارد پزشک داروی موضعی ماینوکسیدیل را نیز تجویز می‌کند. زیرا با گشاد کردن عروق پوست سر باعث افزایش خونرسانی می‌شود. این مساله در کاهش ریزش مو و رشد مجدد موها موثر است.
احتمالا یک مکمل دارویی حاوی ویتامین‌های گروه B به‌خصوص بیوتین، B6 و B12 نیز برای شما تجویز خواهد شد. این ویتامین‌ها در افزایش خونرسانی به فولیکول‌های پوست سر و رشد مجدد موها موثر هستند. در نهایت اگر دارودرمانی موثر نباشد، باید برای PRP و NFP اقدام کنید.
سخن آخر
بنابراین، تاثیر هورمون جنسی مردانه در ریزش مو با افزایش سن را نمی‌توان انکار کرد. مساله‌ای که فقط مختص آقایان نیست و در خانم‌ها نیز رخ می‌دهد. مطمانا مشورت با پزشک متخصص می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری در زمینه ریزش مو با افزایش سن در اختیار شما بگذارد.
نویسنده: دکتر ماهور طباطبایی
